Сравнительная степень прилагательных в татарском языке

Имя прилагательное. Имя прилагательное в татарском языке всегда употребляется перед существительным (определяемым словом)

Имя прилагательное в татарском языке всегда употребляется перед существительным (определяемым словом). В отличие от русского языка не согласуются с ним ни в числе, ни в падеже. Прилагательные отвечают на вопрос нинди? (какой?).

Прилагательные бывают качественные и относительные.

Качественные прилагательные обозначают цвет, физические свойства, характер, внутренние особенности, объем, величину предметов и лиц (кызыл, озын, йомшак, зур). Относительные прилагательные выражают отношения между предметами и понятиями как их признаки. Они образуются при помощи аффиксов –лы/-ле, -сыз/-сез, -гы/-ге, -кы/-ке. (чәчәкле, яңгырлы, көзге, кышкы).

Качественные прилагательные имеют 4 степени.

Упражнение №41. Переведите на татарский язык.

Лучше, красивее, не хуже, самый холодный, грязнее, очень большой, теплее, не самый маленький, быстрее, очень медленный, крупнее, старше, самый молодой, не очень старый, вкуснее.

Упражнение №42. Образуйте прилагательные и составьте с ними словосочетания.

1. Файда, бәхет, тәрбия, бал, тоз, тәм, вакыт, кар, акыл, җил, чәчәк, ут, май, болыт, кызык, кояш, сөт, җавап, тәртип;

2. Кыш, көз, иртән, кич, җәй, яз, бүген, көндез, төн, кичә, соң, иртәгә, былтыр, хәзер, быел, ахыр, ал, арт, .

Упражнение №43. Переведите на русский язык.

Олег Мараттан озынрак. Татар теле рус теленнән авыррак. Көз көне яңгырлы көннәр ешрак була. Җәй башында көннәр озынрак, төннәр кыскарак була. Мин үземнән акыллырак кешеләрне ихтирам итәм. Бу китап теге китаптан кызыклырак. Татарстаннан зуррак илләр бик күп, ләкин аннан кечкенәрәк илләр дә бар.

Упражнение №44. Ответьте на вопросы.

Дөньядагы иң биек тау? Иң күп сулы елга? Дөньядагы иң тирән күл? Иң озын елга? Иң кечкенә кош? Дөньядагы иң зур ил? Иң кечкенә ил? Дөньядагы иң биек агач? Татарстандагы иң зур шәһәр? Шәһәребезнең иң биек бинасы, иң зур урамы?

Яз җәйдән җылыракмы? Көннәр кайчан озынрак була: кышынмы әллә көзенме? Көз кыштан салкынракмы? Төннәр кайчан кыскарак була: язынмы әллә җәенме?

Источник статьи: http://studopedia.ru/10_174088_imya-prilagatelnoe.html

Урок татарского языка «Имя прилагательное»

Международные дистанционные “ШКОЛЬНЫЕ ИНФОКОНКУРСЫ”

для дошкольников и учеников 1–11 классов

Оргвзнос: от 15 руб.

Тематическая группа: “Үсемлекләр һәм хайваннар дөньясы».

Студент должен представлять:

-морфологические особенности имен прилагательных в татарском языке.

Студент должен знать:

-вопросы имен прилагательных;

-разряды и степени сравнения прилагательных.

-названия растений и животных в пределах лексического минимума.

-описать предмет по цвету и признаку;

-составить небольшие рассказы на темы: «Мой друг», «Моя комната».

— студентларны барлау, дәрескә әзерлекләрен тикшерү.

II. Үткән теманы кабатлау.

1. Сорауларга җавап бирегез:

— Исемнең күплек саны ничек ясала?

— Татар телендә ничә килеш бар?

— Исемнәрнең тартым белән төрләнеше турында сөйләгез.

— Исемгә кушымчалар нинди тәртиптә ялгана?

2. «Исем сүз төркеме» темасы буенча тест (взаимопроверка)

Укажите вопросы имен существительных

2. Укажите правильный вариант образования сущ. мн.числа

а) әниләр, балалар, китапнар

б) әтиләр, көннәр, студентлар

в) урамнар, чәчәклар, агачлар

3. Найдите правильный перевод:

Җавабың дөрес түгел

а) Его ответ не правильный.

б) Мой ответ не правильный.

в) Твой ответ не правильный.

4. Укажите правильный перевод:

У вас много друзей

а) Синең дусларың күп.

б) Минем дусларым күп.

в) Сезнең дусларыгыз күп.

5. Найдите ошибку на вопрос кайдан?

а) техникумнан, кибеттән, Чистайдан

б) урамнан, бакчадан, Әлмәттән

в) эштән, урмандан, Аксубайдан

1.Укажите вопросы имен существительных

2. Укажите правильный вариант образования сущ. мн.числа

а) кырлар, шәһәрләр, урамлар

б) әтиләр, бакчалар, төннәр

в) балалар, әнилар, песиләр

3. Найдите правильный перевод:

Авылыгыз ерак түгел

а) Моя деревня не далеко.

б) Ваша деревня не далеко.

в) Наша деревня не далеко.

4. Укажите правильный перевод:

Ваша семья очень дружная .

а) Гаиләгез бик тату.

б) Гаиләбез бик тату.

в) Гаиләләре бик тату.

5. Найдите ошибку на вопрос кайда?

а) Чистайда, кибеттә, урамда

б) бакчадә, эштә, дәфтәрдә

в) әнидә, ЯңаЧишмәдә, авылда

III. Яңа теманы аңлату.

1.Сыйфат, аның төркемчәләре, дәрәҗәсе турында төшенчә бирү.

Имена прилагательные в татарском языке по грамматическому оформлению сходны с наречиями в русском, т.е. они не изменяются ни по числам, ни по падежам, и имеют лишь степени сравнения. Обозначает признак предмета, его качество или отношение к нему. Отвечает на вопрос кайсы? нинди?(какой?). Прилагательные бывают:

вишневыи — карасу — кызыл

каштановый, карие — коңгырт

маленький — кечкен ә

Внимание! При отрицательной форме прилагательного используется частица «не» — «т ү гел» и применяется после прилагательного.

Например: Сегодня день не холодный. — Б ү ген к ө н салкын т ү гел. Эта река не глубокая. — Бу елга тир ә н т ү гел. Чай не горячий. — Ч ә й кайнар т ү гел. День не солнечный. — К ө н кояшлы т ү гел.

При вопросительном предложении, если нет глагола, к прилагательным прибавляются окончания: «мы», «ме».

Например: Сегодня день теплый? — Б ү ген к ө н җ ылы+мы? Платье красивое? — К ү лм ә к матур+мы? Суп вкусный? — Аш т ә мле+ме? День не прохладный? — К ө н җ ил ә с т ү гел+ме? Вода не холодная? — Су салкын т ү гел+ме?

Имена прилагательные делятся на 2 группы:

1) качественные (асыл сыйфатлар);

2) относительные (нисби сыйфатлар).

Качественные прилагательные образуют степени сравнения:

1) частичное повторение основы

2) усилительные частицы:

з әп -зәңгәр, ап-ак, кап-кара

Уменьшительная степень (кимлек дәрәҗәсе)

Для образования степеней сравнения качественных прилагательных в татарском языке используются:

а) аффикс -рак/-рәк при образовании сравнительной степени;
б) частицы бик, иң при образовании превосходной степени;
в) парные формы также служат для образования превосходной степени;
г) аффиксы -гылт/-гелт/-кылт/-келт, -су, -сыл и другие при образовании уменьшительной формы.
Парные формы превосходной степени прилагательных используются очень часто. Переводить их можно по-разному в зависимости от контекста: ямь-яшел можно перевести: очень зеленый, зеленый-презеленый и т.п. В таблице мы попытались передать лишь общую стилистическую окраску парных форм. Первые компоненты парных форм, как правило, содержат первый звук или начало первого слога смыслонесущего компонента и обычно оканчиваются на звук [п]. Есть некоторые исключения – ямь-яшел.

Уменьшительная степень в каждом конкретном случае образуется по-своему, поэтому Вы будете вынуждены запоминать каждую форму отдельно по мере необходимости. Эту форму образуют далеко не все качественные прилагательные. Она свойственна в основным «цветовым» прилагательным:

К специфическим свойствам татарского языка, и в частности, татарского прилагательного надо отнести конверсию – переход слова из одной части речи в другую без формального изменения. Это есть и в русском языке: рабочий (прилагательное) и рабочий (существительное); столовая (прилагательное) и столовая (существительное). Но в татарском языке этот процесс носит масштабный характер. Вам особо надо обратить внимание на переход существительных в относительные прилагательные:

Составление монолога по обра зцу:

Минем дустым бар. А ның исеме ________ . Ул __________ шә һәрендә яши. _________га/гә _______ яшь. Дустым ________ (кайда?) укый. _________ (кем?) _______ буйлы, _______ чәчле, ______ күзле. Холкы буенча ул _______, ________, ________. Мин дустымны _____, _______ булганы өчен хөрмәт итәм.

2. Үрнәк буенча җөмләләрне языгыз. Җәяләр эчендә бирелгән антонимнарны файдаланыгыз.

Үрнәк: Агач үләннән биегрәк. — Үлән агачтан тәбәнәгрәк.

1) Китап дәфтәрдән калынрак. 2) Бабаем әбиемнән олырак. 3) Таш җирдән катырак.4) Кызлар малайлардан пөхтәрәк. 5) Җәйге яңгыр көзге яңгырдан җылырак.

(салкын, юка, яшь, шапшак, йомшак.)

3. Дәреслек буенча эшләү.

— 4 нче күнегү – текст белән танышу: уку, тәрҗемә итү, сыйфатларны билгеләү.

— «Үсемлекләр дөньясы» темасы буенча биремнәрне үтәү (85 — 87 нче битләр).

— «Хайваннар дөньясы» темасы буенча биремнәр үтәү (87 — 88 нче битләр).

4. Чагыштырыгыз (сравните)

Рәсемгә карагыз. ВГ сызыгы АБ сызыгыннан озынрак. ДЕ сызыгы ВГ сызыгыннан озынрак. ДЕ сызыгы – монда иң озын сызык. АБ сызыгы ВГ сызыгыннан кыскарак. АБ сызыгы – монда иң кыска сызык.

— Сыйныфта өч кеше басып тора. Өчесеннән кем озынрак? Максим Сашадан озынрак, ә Олег Максимнан озынрак. Саша монда иң тәбәнәк кеше. Ә кем иң озыны? Олег. Саша Максимнан тазаракмы? Юк, Максим Сашага караганда тазарак. Олег – иң тазасы. Алар арсында кемнең колаклары зуррак? Максимның. Ә кемнең чәче карарак? Олегның. Аның чәче кап-кара.

Авылым .
Мин авылда яшим. Безнең авыл урманнар арсында урнашкан. Авылыбыз янында кечкенә генә елга бар. Анда балалар да, олылар да балык тоталар. Мин үземнең авылымны бик яратам, җәен дә, кышын да урманга йөрим. Безнең урманнарда күп төле агачлар үсә: чыршы, нарат, каен, усак, имән һәм башкалар. Каен, усак, имән кебек агачлар көз көне яфракларын коялар. Ә чыршы һәм нарат ел буе яшел торалар. Агачлардан күп кирәкле әйберләр ясыйлар: агач кашыклар, агач караватлар, өстәлләр, урындыклар.

Безнең урманнарда куян, төлке очрый. Хәзер кыргый хайваннар күп калмады. Аларны сакларга кирәк.

Ә бу – безнең йортыбыз. Безнең йортыбыз агач. Аның түбәсе калай. Безнең өйнең урамга караган өч тәрәзәсе бар.

Тагын безнең өй янында җиләк-җимеш һәм яшелчә бакчалары бар. Безнең җиләк-җимеш бакчасында алмагачлар, чияләр, кура җиләге үсә. Май аенда базнең бакча ап-ак була: алмагачлар һәм чияләр чәчәк ата. Яшелчә бакчасында без кыяр, суган, кишер үстерәбез. Безнең тагын зур бәрәңге бакчасы бар.
Ә бу – безнең күршеләребезнең йорты. Аларның йорты кирпечтән төзелгән. Түбәсе шулай ук калайдан эшләнгән. Аның да өч тәрәзәсе бар. Күршеләрнең йорты безнекеннән зуррак, ә бакчалары кечкенәрәк.

Хәзер мин Чистайда укыйм. Өйгә кунакка гына кайтам. Кайткан саен мин әти-әниләргә булышам. Ә буш вакытта урманга китәм. Урманда кышын да, җәен дә бик матур!

6. Грамматик биремнәр

— җөмләләр төзегез:
1) эшләдек, бакчада, кичә, без.
2) бакчасында, үсә, яшелчәләр, күп, яшелчә.
3) озынрак, Мараттан, Искәндәр.
4) Кемнең, зуррак, рәсемдә, колаклары, бу?
5) Чәче, Маратның кап-кара.
6) Көне, коя, яфракларын, көз, каен.
7) әтием, ике, әнидән, олырак, яшькә, минем.
8) Дүрт, миннән, яшьрәк, яшькә, сеңлем.
9) Күбрәк, яши, халык, Кыйтайдамы, Һинстандамы, кайда, яки?
10) Яки, атмы, кайсы, авыррак, дуңгызмы, хайван?
V. Йомгаклау.

— “Минем бүлмәм” темасына хикәя төзергә.

— было ли интересно на уроке?

— что было самое трудное?

— мог бы ты работать лучше?

— что тебе понравился больше всего?

VII . Подведение итогов и объявление оценок.

Источник статьи: http://infourok.ru/urok-tatarskogo-yazika-imya-prilagatelnoe-434315.html