Зат есімдердің септелуі (Склонение существительных)
Септік жалғау арқылы есімдер сөйлемдегі етістіктермен де, шылау сөздермен де, есімдер өзді-өздері де жалғасып әр алуан қарым-қатынасқа түседі.
Падежные окончания — окончания в казахском языке, которые являются следствием склонения существительных.
| Падеж | Септік | Сұрақтар (вопросы) | Жалғаулар (окончания) | Мысал (пример) |
| 1. Именительный | Атау | кiм? (кто?), не? (что?) | Жалғауы жоқ (Нет окончания) | мектеп (школа) |
| 2. Родительный | Ілік | кiмнiң? (кого?), ненiң? (чего?) | -ның/–нің, -дың/-дің, -тың/-тің | мектептің (школы) |
| 3. Дательный | Барыс | кiмге? (кому?), неге? (чему?), қайда? (куда?) | -ға/-ге, -қа/-ке, -на/-не, -а/-е | мектепке (школе, в школу) |
| 4. Винительный | Табыс | кiмдi? (кого?), ненi? (что?) | -ды/-ді, -ты/-ті, -ны/-ні, -н | мектепті (школу) |
| 5. Местный | Жатыс | кiмде? (у кого?), неде? (на чём? в чём?), қайда? (где?), қашан? (когда?) | -да/-де, -та/-те, -нда/-нде | мектепте (в школе) |
| 6. Исходный | Шығыс | кiмнен? (от кого?), неден? (от чего?), қайдан? (от куда?) | -дан/-ден, -тан/-тен, -нан/-нен | мектептен (из школы) |
| 7. Творительный | Көмектес | кiммен? (с кем?), немен? (с чем?) | -мен, -бен, -пен | мектеппен (школой) |
Пример разбора по падежам (Мысалы):
Ит сөзі (Слово собака)
- А.с. (не?) ит. Ит — ең жақсы дос!
- І.с. (ненің?) иттің. Иттің ойыншығы еденде жатты.
- Б.с. (неге?) итке. Мен итке сүтті бердім.
- Т.с. (нені?) итті. Алексей көршілестік итті жақсы көреді.
- Ж.с. (неде?) итте. Итте әдемі бір шүйке жіп бар.
- Ш.с. (неден?) иттен. Мысық ашуын иттен алады.
- К.с. (немен?) итпен. Ол итпен ойнайды.
Отан ы сөзі (Слово Родина в 3 лице)
- А.с. (несі?) Отаны. Оның Отаны — Қазақстан.
- І.с. (несінің?) Отанының. Отанының табиғаты тамаша болған.
- Б.с. (несіне?) Отанына. Ол өз Отанына ұзақ қызмет етеді.
- Т.с. (несін?) Отанын. Борат Отанын жақсы көреді.
- Ж.с. (несінде?) Отанында. Отанында жақсы адамдар тұрады.
- Ш.с. (несінен?) Отанынан. Өткен жылда Арман Отанынан кетеді.
- К.с. (несімен?) Отанымен. Ол Отанымен мақтанады.
Склонение существительных онлайн
Источник статьи: http://yznaika.com/hints/433-septeleu
Просклонять по падежам на казахском языке слова аке ана
Тал буынға бөлінбейді-жуан
а-дам — жуан
де-не — жіңішке
а-та — жуан
на-дан-жуан
да-ла-жуан
ег-де-жіңішке
е-мес-жуан
жә-не-жіңішке
пай-да-жуан
за-ман-жуан
сек-сен-жіңішке
дәп-тер-жіңішке
ба-ла-пан-жуан
дә-не-ме-жіңішке
Айша бибі кесенесі — ХІ-XII ғасырлардағы сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Жамбыл облысы Жамбыл ауданында Айша бибі ауылында орналасқан. Сырты керамикалық плиталармен қаланып, ойып жасалған өрнектің сән-салтанаты мен сан түрлілігі жағынан Қазақстандағы басқа мемориалдық-дәстүрлік ескерткіштер ішінде оған тең келетіні жоқ. Ескерткішті қалаған кірпіштердің әртүрлілігінің өзі таң қалдырады. Оның алғашқы қалпы біздің уақытымызға дейін тек батыс қабырғасында сақталған.
Тараз қаласынан 18 км қашықтықта басқа да діни ескерткіш орналасқан. (XI- XIIғғ.) Қазіргі кезде ол кесене ЮНЕСКО қатарына алынған. Кесене құрылысын 1897 жылы В.А. Каллаур, 1938 — 39 жылы А.Н. Бернштам бастаған КСРО ҒА Қазақ филиалының тарих және материалдық мәдениет экспедициясы, 1953 жылы Қазақстан ғылым академиясының экспедициясы зерттеген.
Мазар сырты ерекше қапталған, оны тек Бұхарадағы Исмаил Самани мазарымен ғана салыстыруға болады. Айша бибі кесенесі Орталық Азиядағы плита түрінде қапталған оюға толы толығымен кесілген терракотамен безендірілген. Кесене безендіруінде бай және әртүрлі геометриялық фигураларымен апталған. Тізбектер терракотамен қапталған жіңішке суреттермен қазақ оюлармен безендірілген. Айша-бибі кесенесі көне орталық-азия түріктер халқының ою-өрнектерінің бай мұражай-сақтаулылардың байлығы болып келеді. Қазіргі кезде бұл ескерткіштерден батыс қабырғасы, ал қалған қабырғалардан – аз ғана суреттер қалған. Пішіні шаршыланып біткен, ауданы 7,6 х7,6 м, бұрыштар бағана-тіреулер арқылы көтерілген. Кесене ортасында құлпытас (3х1,4 м) орнатылған. Батыс жақ қабырға мен бағаналар оюлы ұсақ плиткалармен қапталған. Қабырғаның ортасында сүйір аркалы текше жасалған. Текше беттерінің қабырғаға ұласар тұсы шағын бағаналармен сәнделген. Бұл бағаналардың жоғарғы жағы көгеріс өрнекпен әшекейленген мығым блок болып келеді. Бұрыштағы бағаналар көгеріс өрнекті жұқа кірпішпен өрілген белдеу арқылы әсемделген. Айшы бибі кесенесінің іргетасынан бастап есептегенде 3,4 м биіктікте бағаналарға араб әрпінде жазуы бар белдеу жүргізілген. Солардың біріндегі “күз, бұлттар, дөңгеленген дүние. ” деген сөздер жазылған. Кесене қабырғалары (қалыңдығы 80 см) үш бөліктен: күйдірілген кірпішпен қаланған ішкі жағынан, оймыш әшекейлі плиталармен қапталған сыртқы жағынан, сонымен бірге саз балшықпен және жарамсыз плиткалардың сынықтарымен толтырылған қабырға ортасындағы кеңістіктен тұрады. Қабырғалар мен бағаналар беріктігін арттыру үшін қабырғаның ішкі жағына арша ағашынан арқалық қойылған. Кесене қабырғаларының сыртқы беті артқы жағындағы сыналарымен бекітілген оймыш ұсақ плиталар арқылы безендірілген. Ұсақ плиталардың шырмауық өрнегіне 60 түрлі әшекей қолданылған. Қашаумен үңгіп жасалған бұл оюлар бір-бірімен қиюласып, кесененің мақсатына лайық сәулеттік сипат, композициялық шешім тапқан. Кесене құрылысынан Темір дәуіріндегі сәулет өнерінде үлкен орын алған порталды-тақталы дәстүр айқын аңғарылады.[1
Источник статьи: http://otvet.ws/questions/3849350-prosklonyat-po-padezham-na-kazahskom-yazyke-slova-ake-ana.html