Синонимдер
Синоним – айтылуы әр түрлі, бірақ мағыналары бір-біріне жақын сөздер. Синонимдер кем дегенде,екі сөзден болады. Одан да көп сөзден болуы мүмкін. Мысалы: сабырлы,байсалды,төзімді,ұстамды,салмақты.
1.Екі сөздің сырт формасы мүлдем басқа болып келуінен жасалады: адам – кісі; ел-халық; надан – топас; үлкен – зор; әдейі – қасақана; нану – сену т.б.
2.Кейде синонимдік қатарға енген сөздердің бірді-екілі дыбыстарында ғана өзгеріс болып келеді: мағлумат – мәлімет т.б.
- Түбірлерге қосымшалар қосып, негізгі түбір мен туынды түбір біріне-бірі синоним болады: жара – жарақат, ағын – ағыс, ық – ықтасын, қап – қапшық, келін – келіншек т.б.
Синонимге тән негізгі бес түрлі белгі бар:
а) Синонимдер кемінде екі сөз болуы керек;
ә) Синонимдерге енетін сөздердің мағыналары үйлес, жақын болуы керек;
б) Синонимдер үнемі бір сөз табынан болуы керек;
в) Синонимдер белгілі бір сөз табына тән грамматикалық тұлғада тұруы шарт;
г) Бірін-бірі ауыстыратын синонимдер сөйлемнің бір-ақ мүшесінің қызметін атқаруы керек.
Синонимдер негізінен үш сөз табынан жасалады.
Зат есімнен жасалған синонимдер: кескін, пішін, бейне,
Сын есімнен жасалған синонимдер: қайғылы, уайымды,
мұңды, қасіретті, қапалы т.б.
Етістіктен жасалған синонимдер: айту, жеткізу, сөйлеу,
Сондай-ақ, синоним қатары үстеулерден де болуы мүмкін.Мысалы: Жақып бұл хабарды шапшаң жеткізді. Жақып бұл хабарды тез жеткізді. Жақып бұл хабарды дереу жеткізді. Жақып бұл хабарды жедел жеткізді.
Антоним (грек тілінен алынған „ қарсы” және „ атау”) – мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздер. Мысалы: аласа-биік, ұзын-қысқа,ақ-қара, алыс-жақын, су жүрек – жүрек жұтқан т.б.
Источник статьи: http://baribar.kz/student/10819/sinonimder/
Қазақ тілі Сабақтың тақырыбы: Синонимдер (5 сынып)
38 000 репетиторов из РФ и СНГ
Занятия онлайн и оффлайн
Более 90 дисциплин
Сабақтың тақырыбы: Синонимдер
Білімділік: Оқушылардың синонимдер туралы лингвистикалық білімдерін кеңейту, қосымша тапсырмалар мен жаттығу жұмыстары арқылы бекіту.
2 .Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, ана тілді сүюге, отанды қорғауға тәрбиелеу.
Дамытушылық: Оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту, көркем әрі сауатты жазуға дағдыландыру.
Сабақтың типі: Жаңа сабақ
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру, сұрақ-жауап, жаттығу, өзіндік ой қорыту.
Сабақтың көрнекілігі: кесте, сызба, карточкалар
Пәнаралық байланыс: орыс тілі
І. Ұйымдастыру кезеңі:
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау
2.Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.
3.Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.
69-жаттығу. Омонимдерге мысалдар жазу.
1.Омонимдер дегеніміз не?
2.Көп мағыналы сөзбен омонимнің айырмашылығы?
ІІІ.. Жаңа тақырыпты түсіндіру:
Ерте,ерте, ертеде Лексика деген ауыл болыпты. Сол ауылда Синоним деген бай болыпты. Оның балалары өте көп болыпты.Бай отбасымен өте тату-тәтті өмір сүріпті.Олардың татулығы сондай,тіпті,балаларының барлығы бірігіп бір үйде тұрыпты.Бай баларының аттарын Күшті,Мықты,Қайратты,Қажырлы,Әлді Қарулы, Сұлу,Әдемі,Әсем, Көркем деп атапты.Бұл сөздердің мағынасы бір-біріне ұқсас екен,бәлкім,олар сол себепті тату шығар.Олай болса сергіту сәтін «Тату сөздер»деп атап, біз де бір үйде тұратын тату сөздерге айналайық.
Мағыналары бір – біріне жақын, бірақ әр түрлі дыбысталып айтылатын сөздер тобы синонимдер деп аталады.
Сөздің дыбысталуындаөзгешелік болуы керек;
Сөздер бір ғана ұғымды білдіруі керек;
Сөздер бір ғана сөз табына қатысты болуы керек.
Бұған қосымша синонимдер мәтінде бірін – бірі алмастырған жағдайда бір ғана сөйлем мүшесінің қызметін атқарады. Мысалы: са,тағам, дәм, ауқат дегендер бір ғана синонимдес сөздер. Дыбысталуы әр басқа болғанымен, беретін ұғымы- адам баласының жейтін қоректік заты.
Қазақ тілі – синонимге өте бай тіл. Синонимдік қатарлар әр сөз табының құрамында кездеседі.
Өң,түр,түс,келбет,пішін,ажар, көрік,кескін,рең, дидар,,шырай
Қонақтарға арналған ас өте дәмді болдды.
Асанға қарасам көркіне көз тоймайды.
Салмақты сабырлы, байыпты, ұстамды.
Асанның мінезі салмақты.
Амандасу, сәлемдесу, есендесу,қал жағдай сұрау,
Оқушылар апаймен сәлемдесті.
Асан үйіне лезде барып келді.
ІV. Жаңа тақырып бойынша түсінік тексеру: синонимін табу.
Сурет бойынша жұмыс. «Кім тапқыр?» ойыны.
Ұстаз, мұғалім, оқытушы
Адам, кісі. жан, пенде
Сәби,нәресте, шақалақ, бөпе , бөбек, бала, перзент
Қуану, шаттану, мәз болу
Өкіну, опық жеу, бармағын тістеу
ас –тамақ, дәм,тағам,ауқат,
қайғылы-уайымды, мұңды, қасіретті, қапалы.
«Туысқан» сөзі /Туыс, тума, ағайын, туған — туыс, жекжат — жұрағат, жамағайын/
«Данышпан» сөзі /Ұлы, дана, ғұлама, ойшыл, білімдар, оқымысты, данагөй/
«Азайту» сөзі /Алу, кеміту, шегеру, қысқарту/
V .Жаңа сабақты бекіту:
70 — жаттығу . Қазақ тілінің синонимдер сөздігін пайдаланып, әр синонимдер сыңарларын бір вагон деп есептеп, синоним қатарларынан пойыз жасаңдар. Содан кейін сол пойызда неше вагон болғанын айтыңдар.
сағат, көйлек, етік, ат,
71 — жаттығу . Мәтінді оқып шығып, ондағы ғажап, шақ, қараулық, уәде, айла, жан сөздерінің синожб нимдерін табыңдар.
Қараулық
Уәде
Айла
ғажайып, керемет, керім, таңғажайып;
кезінде, уақытында;
әділетсіздік;
амал, тәсіл;
адам, кісі, пенде.
1 Синоним туралы түсінік
2.Ар – намыс туралы білетін қанатты сөздерді, мақал мәтелдерді жазу
Выберите книгу со скидкой:
ОГЭ. География. Новый полный справочник для подготовки к ОГЭ
Математика. Новый полный справочник школьника для подготовки к ЕГЭ
Дошкольная педагогика с основами методик воспитания и обучения. Учебник для вузов. Стандарт третьего поколения. 2-е изд.
Считаю и решаю: для детей 5-6 лет. Ч. 1, 2-е изд., испр. и перераб.
Начинаю считать: для детей 4-5 лет. Ч. 1, 2-е изд., испр. и перераб.
Считаю и решаю: для детей 5-6 лет. Ч. 2, 2-е изд., испр. и перераб.
Пишу буквы: для детей 5-6 лет. Ч. 2. 2-е изд, испр. и перераб.
Русско-английский словарик в картинках для начальной школы
ОГЭ. Литература. Новый полный справочник для подготовки к ОГЭ
ЕГЭ. Английский язык. Новый полный справочник для подготовки к ЕГЭ
Рисуем по клеточкам и точкам
ЕГЭ. Информатика. Новый полный справочник для подготовки к ЕГЭ
БОЛЕЕ 58 000 КНИГ И ШИРОКИЙ ВЫБОР КАНЦТОВАРОВ! ИНФОЛАВКА
Инфолавка — книжный магазин для педагогов и родителей от проекта «Инфоурок»
VI Международный дистанционный конкурс «Старт»
- 16 предметов
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Наградные и подарки
Международные дистанционные “ШКОЛЬНЫЕ ИНФОКОНКУРСЫ”
для дошкольников и учеников 1–11 классов
Оргвзнос: от 15 руб.
Номер материала: ДВ-073778
Добавляйте авторские материалы и получите призы от Инфоурок
Еженедельный призовой фонд 100 000 Р
Не нашли то что искали?
Вам будут интересны эти курсы:
Оставьте свой комментарий
Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако редакция сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.
Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение редакции может не совпадать с точкой зрения авторов.
Источник статьи: http://infourok.ru/aza-tili-sabati-tairibi-sinonimder-sinip-500303.html