Орфограмма 3 класс нэрсэ ул

Орфограммы
учебно-методический материал по русскому языку (3 класс)

Опоры для 3 класса

Скачать:

Предварительный просмотр:

ЗНАТЬ и УМЕТЬ ПРИМЕНЯТЬ! 3 класс

1.Проверяемые и непроверяемые безударные гласные в корне слова .

Изменить форму слова или подобрать однокоренное слово так, чтобы безударный гласный стал ударным.

Непроверяемая гласная- запомнить, посмотреть в словарь.

ЖИ-ШИ пиши с буквой -И-

ЧА-ЩА пиши с буквой –А

ЧУ-ЩУ пиши с буквой -У

Жизнь, шина, чаща, чугун, щука.

Исключения: жюри, брошюра, парашют.

-ЧН-, -ЧК-, -ЩН-, -СТ-, -ЦН-, -НЧ-, -НЦ-, -РЩ-

Запомни: пишутся без Ь!

Сочный, сумочка, изящный, листья.

4.Ь после шипящих у существительных муж. и жен. рода.

У существительных ж.р. в И.п., ед.ч.

пишется- Ь мягкий знак,

5.Непроизносимые согласные в корне слова.

Чтобы не ошибиться в написании слов с непроизносимыми согласными (в,д,л,т), нужно подобрать однокоренное слово, в котором все согласные произносятся отчётливо.

Здра в ствуйте-здра в ие, сер д це-сер д ечный.

6.Парные согласные звуки в корне слова.

Надо подобрать такое однокоренное слово или так изменить слово, чтобы после согласного стоял гласный или звонкий согласный.

Внимание: не во всех случаях можно проверить парный согласный. (например, следствие )

моло т ьба-моло т ить.

7.Согласные и гласные буквы в приставках.

Всегда одинаково, независимо от произношения пишутся согласные и гласные в приставках. Запомни приставки!

(Об, от, над, под, пред, в, с, пере, до).

Пере шёл, от метил, об ъявление, с ъехал.

8.Буквы –З-С- в приставках.

В приставках, оканчивающихся на З(С), перед гласными и звонкими согласными пишется З, а перед глухими- С в соответствии с произношением.

Раз бежаться, рас писаться.

9.Правописание НЕ с глаголами.

Частица НЕ пишется раздельно.

НЕ-пишется слитно только с теми глаголами, которые не употребляются без НЕ.

Не шуметь, не читал.

Не навидеть, не здоровится.

Правописание НЕ с наречиями.

10.Правописание безударных окончаний имён существительных.

Необходимо определить склонение имени существительного, подставить вспомогательное слово с ударным окончанием:

1 склонение- сестра, земля.

2 склонение-слон, конь.

На площади ( на степи).

11.Правописание окончаний прилагательных.

Необходимо задать вопрос от существительного к имени прилагательному. Окончание вопроса подскажет, какое окончание нужно писать у прилагательных.

Велик им (как им ?), голуб ое (как ое ?)

12.Раздельное написание существительных и местоимений с предлогами.

Предлоги с существительными и местоимениями пишутся раздельно! Между предлогом и существительным можно поставить вопрос или слово (перед глаголами нет предлогов); между предлогом и местоимением можно поставить вопрос.

В (каком?) лесу, в (тёмном) лесу; со мной (с кем?). к ней (к кому?)

13.Буквы Ъ и Ь разделительные.

В корне слова, перед гласными е, ё, ю, я, и пишется разделительный мягкий знак.

После приставок, оканчивающихся на согласную, перед буквами е, ё, ю, я пишется разделительный твёрдый знак.

14.Мягкий знак для обозначения мягкости согласных.

Мягкий знак пишется на конце слов и в середине слов между согласными.

15. Соединительные гласные О-Е в сложных словах.

Сложные слова образуются путём сложения:

-основ с помощью соединительных гласных

— начальных букв слов.

Школа-интернат, ракета-носитель, диван-кровать. ЛесОстепь, пешЕход. ВУЗ (высшее учебное заведение).

букв Е-И в суффиксах –ИК , -ЕК

Чтобы правильно писать слова с суффиксами –ИК и –ЕК нужно изменить слово. Если при изменении слова гласный не выпадает, то в суффиксе нужно писать букву И.

Если при изменении слова гласный выпадает, то в суффиксе нужно писать букву Е. (горошек-горошка, дружочек-дружочка)

19.Родственные (однокоренные слова).

Признаки однокоренных слов:

1) близки по смыслу

2) имеют общую часть (корень).

Разные формы слова: стол, столы, стола, к столу, столом, у стола и т.д.

Однокоренные слова: стол, столик, столовая.

Лес, лесок, лесничий.

Общая часть родственных слов, в котором заключено их основное значение. Неизменяемая часть слова.

Дом , дом ик, дом ашний.

Часть слова, которая стоит перед корнем, называется приставкой. Приставка служит для образования новых слов.

От ходить, под ходить, пере ходить, у ходить.

Часть слова, которая стоит между корнем и окончанием и служит для образования новых слов.

Зай чик , изб ушк а, коров к а.

Часть слова, которая изменяется и служит для связи слов в предложении. Чтобы выделить окончание, надо изменить форму слова.

Дорог и , перешл и , весёл ый .

Часть слова без окончания.

В основу входит: приставка, корень, суффикс- перегородк а

Слово или несколько слов связанных между собой по смыслу. Выражает законченную мысль. В каждом предложении есть грамматическая основа, которая обычно состоит из подлежащего и сказуемого.

Может состоять и из одного главного члена-подлежащего или сказуемого.

Синеет край востока.

26.Главные члены предложения

Подлежащее обозначает, о ком или о чём говорится в предложении, и отвечает на вопрос кто? или что? (существительное, местоимение).

Сказуемое обозначает, что в предложении говорится о подлежащем. Отвечает на вопросы что делает? что сделает? что делают? что сделал? и другие. (глагол)

Подлежащее и сказуемое составляют грамматическую основу предложения.

Кот сидит на крыше.

Кот сидит на крыше.

Кот сидит на крыше.

27.Второстепенные члены предложения.

Второстепенными членами называются все члены предложения, кроме подлежащего и сказуемого. Второстепенные члены поясняют подлежащее, сказуемое или другой второстепенный член предложения.

Определение — обозначает признак предмета и отвечает на вопросы какой? чей?

Дополнение- обозначает предмет и отвечает на вопросы косвенных падежей: кого?(чего?), кому?(чему?) и т.д.

Обстоятельство -обозначает место, время, причину, образ действия и т.д. и отвечает на вопросы косвенных падежей и

смысловые : где? когда? и другие.

Над рекой опустился густой туман.

Определение- (какой?) густой.

Обстоятельство- (над чем? где?) над рекой.

Предложения, которые состоят из главных и второстепенных членов.

Дети гуляли во дворе.

Предложения, которые состоят только из главных членов.

30.Однородные члены предложения

Отвечают на один и тот же вопрос, являются одним и тем же членом предложения, относятся к одному и тому же члену предложения.

Между однородными членами ставится запятая. Запятая не ставится, если однородные члены соединены союзами И, ДА, ИЛИ.

Гуси, утки летят в тёплые края.

Дети пишут и читают.

Имя существительное — самостоятельная часть речи. Обозначает предмет, отвечает на вопрос: кто? или что?

Начальная форма: И.п., ед.ч.

Имя прилагательное — самостоятельная часть речи. Обозначает признак предмета, отвечает на вопросы: какой? чей? и др.

Начальная форма: какой? чей?

Глагол — самостоятельная часть речи. Обозначает действие предмета, отвечает на вопросы: что делать? что сделать? и другие.

Начальная форма: что делать? что сделать?

Наречие — самостоятельная часть речи. Обозначает признак действия, признак признака. Отвечает на вопросы: как? Когда? Где? Каким образом? И др.

Местоимение — самостоятельная часть слова, которая указывает на лицо, предмет, событие, признак и тому подобное, но не называет их.

Имя числительное — самостоятельная часть речи, которая обозначает число, количество предметов, порядок при счёте и отвечает на вопросы сколько? Который? Какой?

Предлог- служебная часть речи, которая служит для связи отдельных слов в словосочетаниях и предложениях. Употребляется с существительными и местоимениями.

Союз — служебная часть речи, которая связывает слова в предложении,

Источник статьи: http://nsportal.ru/nachalnaya-shkola/russkii-yazyk/2020/09/14/orfogrammy

ТАТАР ТЕЛЕН — «5»ЛЕГӘ!

Орфограмма

«Орфограммалар белән эш» курсы турында

Нәрсә ул орфограмма?

Язу – телнең график формасы, ул аралашу өчен гаять әһәмиятле корал булып тора. Язу, эчтәлеге ягыннан төзек һәм кызыклы булып, орфографик яктан грамотасыз булса, ул уңай бәяләнә алмый. Хаталы язуны уку авыр, язучы әйтергә теләгән фикер дөрес аңлашылмый, ул сүзнең мәгънәсе бозыла. Ялгыш язу кешенең грамотасызлыгын күрсәтә, дәрәҗәсен төшерә, гомумән, аның турында тискәре фикер тудыра.

Әдәби тел грамматик закончалыклар, орфографик һәм орфоэпик кагыйдәләр белән нормалаша. Орфография – orthos (дөрес) һәм grapho (язам) дигән грек сүзләреннән тора. Ул – әдәби телдәгечә язу нормасы, фәнни нигезләнгән һәм дәүләт тарафыннан законлаштырылган кагыйдәләр системасы.

Орфографиянең төп берәмлеге – орфограмма. Орфограмма (грекчадан orthos — дөрес һәм gramma – хәреф, язу) – бертөрле әйтелүче сүзләр яки аларның өлешләре арасыннан дөрес вариантны телнең орфография принципларына һәм кагыйдәләренә нигезләнеп сайлап язу. Икенче төрле әйткәндә, орфограмма – сүзнең хаталы язарга мөмкин булган урыны (хәрефе, кушымчасы һ.б.), кагыйдәне куллану “ноктасы”.

Дөрес язу сүзләрне дөрес әйтүгә турыдан-туры бәйләнгән, шуңа күрә телнең орфоэпик нормаларын төгәл белгән кеше генә грамоталы яза ала. Телдән сөйләмне язмачага әйләндергәндә, без морфемадагы авазларны шартлы билгеләр — хәрефләр, морфемалар арасындагы бәйләнешләрне төрле график чаралар (аерым язу, кушып язу, сызыкча аша язу, юлдан юлга күчергәндә, сызыкча кую) белән күрсәтәбез. Сүзләрдә хәрефләр әйтелешкә туры китереп (мәсәлән, көл — “һәр авазның үз хәрефен язам”) һәм әйтелешкә туры китермичә дә (мәсәлән, с у рәт — “авазларның үзенеке булмаган хәрефләрен дә язам”) языла. Билгеле бер кагыйдәгә нигезләнеп, әйтелешкә туры килмәгәнчә язу дөрес язу, ягъни орфограмма дип атала. Орфограмма урынында башка хәреф язсагыз, бу хата була. Шулай итеп, дөрес язу — орфограмма, дөрес язмау хата булып чыга.

Хата барлыкка килү сәбәпләре

Кулына каләм алып яза башлаган кешенең аңында һәрвакыт орфограмма белән хата арасыннан дөресен сайлау алу процессы бара. Орфограмма урынында хата барлыкка килүнең сәбәпләре күптөрле.

Беренче сәбәп сөйләүченең нинди дә булса җирле диалект үзенчәлегеннән аерыла алмавына һәм сөйләгәнчә язуына бәйләнгән. Бу типтагы хаталардан диалекталь сүзләрнең әдәби телдә әйтелеш һәм язылыш кагыйдәләрен үзләштерү юлы белән арынырга мөмкин.

Икенче сәбәп татар телендә әйтелеш белән язылыш арасында зур аерма булудан килә. Әйтергә кирәк: бу татар телендә генә түгел, башка телләрдә дә шулай. Мәгълүм булганча, 1920 – 1930 нчы елларда ике мәртәбә татар язуы алыштырыла. 1926 нчы елда халыкка мең ел хезмәт иткән гарәп язуы — латин графикасына, 1938 — 1939 нчы елларда латин язуы кириллицага (рус графикасына) күчерелә. Соңгы күчү ашык-пошык һәм бернинди әзерлексез генә башкарыла. Рус алфавитына алты хәреф (ә, ө, ү, җ, ң, һ) кенә өстәлә дә татар сүзләрен рус хәрефләре белән бирү юллары (кагыйдәләр) уйлап табыла. Телебездәге байтак авазлар (мәсәлән, [қ], [ғ], [w], [’], [а⁰], [ы᷃], [э᷃], [о᷃] һ.б.) «хәрефсез» кала. Аларны белдерү өчен, рус телендә шуларга охшашлырак аваз хәрефләре кулланыла башлый, бу авазларны аеру өчен, өстәмә кагыйдәләр уйлап чыгарыла. Нәтиҗәдә, бер төрле языла, икенче төрле укыла торган бик күп сүзләр барлыкка килә (мәсәлән, [қәдэрлэ] — кадерле, [сәғәт] — сәгать һ.б.). Бу хәл язуда бик күп хата барлыкка китереп кенә калмый, сүзләрнең әйтелешен бозуга да китерә.

Өченче сәбәп шунда: теләсә кайсы телдәге күренеш һәм фактларның барлык үзенчәлекләре дә аерым кагыйдә һәм искәрмәләрдә чагылып бетмәскә мөмкин, чөнки тел үсеше — ул даими процесс. Татар теле орфоэпиясе, орфографиясе лингвистик (чит телләр, үз телебезнең диалектлары, гади сөйләм) һәм экстралингвистик (иҗтимагый үзгәрешләр, сөйләүче яки язучының психологиясе, стиль максатлары) йогынтылар кичерә. Бу хәлне исәпкә алмау китап, газета һәм журнал битләрендә бер үк сүзне төрлечә язуга китерә. Нәтиҗәдә орфографик вариантлар барлыкка килә, һәм алар сүзлекләргә дә теркәлә. Ә сүзлекләргә теркәлгән орфограммалар норма буларак кабул ителә.

Татар орфографиясе түбәндәге принципларга нигезләнә.

1. Фонетик принцип – сүзне ишетелгәнчә язу. Мәсәлән, өзелгән, ерак, иләк. Татар телендә сүзләр, башлыча, фонетик принцип буенча языла. Шуңа күрә телебездәге күп кенә фонетик закончалыклар, аваз үзгәрешләре язуда да чагылыш таба. Мәсәлән, татар телендә кушымчаларның калын һәм нечкә вариантлары, кайберләренең яңгырау һәм саңгырау тартыкларга башланган вариантлары бар.
2. Морфологик принцип – сүзләрнең мәгънәле кисәкләре (морфемаларның) бөтенлеген саклап язу. Бу принцип буенча язганда, әйтелештәге үзгәрешләр язылышта чагылыш тапмый. Мәсәлән, [тоссос] – тоз сыз , [умбиш] – у н биш. Җанлы сөйләмдә нинди генә үзгәрешләр булса да, сүз һәм кушымчаларның баштагы язылышы саклана. Рус теле орфографиясе морфологик принципка нигезләнә.
3. Тарихи-традицион принцип – сүзләрнең элекке язылышын саклап язу. Инглиз һәм француз телләре орфографиясе әлеге принципка нигезләнә, шуңа күрә бу телләрдә әйтелеш белән язылыш арасында зур аерма бар. Татар телендә бу принцип гарәп хәрефләре белән язуда төп урынны тоткан. Хәзерге орфографиядә бу принцип цифрлар белән язылган саннар янында кушымчалар язу үзенчәлегендә чагылыш таба таба. Мәсәлән, алар элек тә сызыкча аша язылмаган, хәзер дә сызыкчасыз языла: 23 әр кеше, 30 лап укучы, температура 0° тан түбән.
4. График принцип – рус-европа телләреннән кергән сүзләрне, кайбер гарәп-фарсы алынмаларын шул телдәгечә язу: сәлам, һәлак, телефон, троллейбус. Ләкин телебезгә күп еллар элек (күпчелек очракта 1917 елгы Октябрь революциясенә кадәрге чорда) кергән сүзләр татар теле кагыйдәләренә нигезләнеп әйтелә һәм шул әйтелешкә нигезләнеп языла: бүрәнә, эшләпә.
5. Дифференциаль принцип – телдәге омонимик очракларны аеру өчен, сүзләрне төрлечә язу. Мәсәлән, ак сакал (нинди сакал?) – сыйфат һәм исемнән торган сүзтезмә, аксакал (кем?) – исем сүз төркеменә керә торган кушма сүз.
6. Экономия принцибы – урынга экономия ясау һәм тиз язу өчен, күпчелек кешегә аңлаешлы сүзләрне кыскартып язу. Мәсәлән, һ.б., һ.б.ш., БМО, ТР.

Галимнәр орфограммаларның теоретик һәм гамәли төрләрен аерып чыгаралар. Теоретик орфограммаларны кагыйдәгә нигезләнеп язуда бернинди кыенлык юк. Моның өчен кагыйдәне аңлап үзләштерү һәм ныгыту да җитә. Ә менә чыгармаларда күрсәтелгән, кагыйдәләргә буйсынмаган гамәли орфограммаларны бары тик системалы рәвештә бик күп практик күнегүләр эшләү дәвамында яки истә калдыру, ятлау юлы белән генә өйрәнергә мөмкин.

Источник статьи: http://t-t-5.ru/?page_id=20