Морфологический разбор прилагательного в казахском языке пример

«Морфологиялық талдау» (Морфологический разбор)

Морфология — дербес сөздердің грамматикалық мағыналарын тексеретін, грамматикалық сөз тұлғалардың қызметі мен қалыптасу, даму заңдылықтарын зерттейтін тіл ғылымының бір сапасы. Морфологияның негізгі материалы — морфема.

Морфология — раздел лингвистики, основным объектом которого являются слова естественных языков и их значимые части (морфемы).

Морфологиялық талдау сызбасы:
Общая схема разбора:

1. Сөз таптары (Часть речи)
2. Бастапқы формасы (Начальная форма)
   Тұрақты белгілер (Постоянные признаки)
   Тұрақсыз белгілер (Непостоянные признаки)
3. Синтаксистік рөлі (Синтаксическая роль)

1. Оқушы 3 – зат есім.
2. Бастапқы тұлғасы: оқушы.
   Тұрақты белгілер: дара—простое, туынды—производное, жалпы—нарицательное, жанды—одушевленное, деректі—конкретное ;
   Тұрақсыз белгілер: жекешетүрі-единственное число,

атау септік — именительный падеж .

1. Кім барады? Оқушы (бастауыш—подлежащее ).

Морфологический разбор имен существительных

Зат есім

Заттың атын білдіретін атау сөздер зат есім деп аталады. Зат есімдер кім? не? деген сұрауларға жауап береді.

Қазақ тілінде кім? сұрауы тек қана адамға қойылады, ал не? сұрауы қалған жанды да жансыз зат есімдерге қойыла береді

Түрлері (Типы)

Мысалдар (Примеры)

Мағынасына

қарай

(По значению)

Тұлғасына қарай

(По способу образования)

Сөз тудырушы жұрнақтар арқылы

Құрамына қарай

(По составу)

Жігіт, жылқы, ауыл

Күрделі (Сложные)

Источник статьи: http://mega-talant.com/biblioteka/morfologiyaly-taldau-morfologicheskiy-razbor-86047.html

Морфологиялық талдау (Морфологический разбор)

Морфология – дербес сөздердің грамматикалық мағыналарын тексеретін, грамматикалық сөз тұлғалардың қызметі мен қалыптасу, даму заңдылықтарын зерттейтін тіл ғылымының бір сапасы. Морфологияның негізгі материалы — морфема.

Морфология – раздел лингвистики, основным объектом которого являются слова естественных языков и их значимые части (морфемы).

Морфологиялықталдау сызбасы:
Общая схема разбора:

1. Сөз таптары (Часть речи)
2. Бастапқы формасы (Начальная форма)
   Тұрақты белгілер (Постоянные признаки, если есть)
   Тұрақсыз белгілер (Непостоянные признаки, если есть)
3. Синтаксистік рөлі (Синтаксическая роль)

Мысалы:
Ертең оқушы 3 мектепке барады 3 .
Завтра ученик 3 пойдет 3 в школу.

1. Оқушы 3 – зат есім. Кім барады? Оқушы.
2. Бастапқы формасы: оқушы.
   Тұрақты белгілер: дара, туынды, жалпы, жанды, деректі;
   Тұрақсыз белгілер: жекеше, атау септік.
3. Кім барады? Оқушы (бастауыш).

1. Барады 3 – етістік. Оқушы (не істейді?) барады.
2. Бастапқы формасы: бар.
   Тұрақты белгілер: дара, туынды, болымды, салт;
   Тұрақсыз белгілер: ауыспалы келер шақ.
3. Оқушы (не істейді?) барады (баяндауыш).

Источник статьи: http://yznaika.com/hints/28-morfologiya

Морфологический разбор прилагательного в казахском языке пример

Имена прилагательные отвечают на вопросы Қандай? Қай? – Какой? Который?
Прилагательные выражают различные признаки предметов:

сары – жёлтый, жасыл – зелёный, көк – синий, қызыл – красный
көгілдір – голубой, қызғылт – розовый, күлгiн – фиолетовый, қоңыр – коричневый
қызғылт сары – оранжевый, сұр – серый, қара – чёрный, ақ – белый
боз – бежевый, күрең қоңыр – тёмно-коричневый, ашық сары – светло-жёлтый

✔ О предметах зелёного цвета созданных природой (растения) говорят не «жасыл», а «көк», например, көк шай – зеленый чай, көк шөп – зелёная трава.

2. Объём, величина:

үлкен – большой, кең – широкий, биік – высокий, ұзын – длинный
қысқа – короткий, алыс – далёкий, жақын – близкий, жіңішке – тонкий
аласа – низкий, терең – глубокий, жуан – толстый, кішкентай – маленький

домалақ – круглый, шарообразный, дөңгелек – круглый, жалпақ – плоский, қисық – кривой
сопақ – продолговатый, түзу – прямой, төртбұрышты – четырёхугольный, томпақ – выпуклый

ащы – горький, тәтті – сладкий, қышқыл – кислый, тұзды – солёный, тұщы – пресный

5. Характер или свойство:

тентек – озорной, жақсы – хороший, жалқау – ленивый, ақылды – умный
сұлу – красивый, өткір – острый, пайдалы – полезный, әлсiз – слабый
арық – худой, жұмсақ – мягкий, күшті – сильный, жомарт – щедрый

В казахском языке существительное, идущее перед определяемым словом, употребляется в значении прилагательного:

ағаш қасық – деревянная ложка, тас қамал – каменная крепость

Прилагательные не изменяются ни по родам, ни по числам, ни по падежам:

қызыл жейде – красная рубашка
менің қызыл жейде м – моя красная рубашка
сіздердің қызыл жейде лер іңіз – Ваши красные рубашки
оның қызыл жейде сі мен – с его красной рубашкой

Однако, если прилагательные употребляются в роли существительных, то тогда они принимают любые окончания существительных:

үлкен нен – от большого, үлкен дер – большие
қызыл ды – красную, жасыл мен – зелёным
білімді ден – от знающего, ақылды ны – умного

үлкен нен – от большого	жақсы дан – от хорошего
үлкен де – у большого	жақсы да – у хорошего
үлкен ге – к большому	жақсы ға – к хорошему
үлкен нің – большого	жақсы ның – хорошего
үлкен ді – большого	жақсы ны – хорошего
үлкен мен – с большим	жақсы мен – с хорошим